ALGEMEEN

Wat is bipolêre versteuring?

Bipolêre versteuring (wat vroeër as bipolêre depressie of manies-depressiewe versteuring bekend gestaan het), is 'n toestand wat dikwels misverstaan word.

'n Mens kan aflei dat bipolêre versteuring 'n aanval op jou GEMOED loods en jou soms so neerslagtig kan laat dat jy nie normaal kan funksioneer nie. 'n Mens moet daarteen waak om dit nie met major depressie te verwar nie, al sukkel selfs professionele terapeute soms aanvanklik om bipolêre versteuring te diagnoseer weens die ingewikkelde aard van die simptome.

Bipolêre versteuring is dus 'n diagnoseerbare sielkundige toestand wat gekenmerk word deur groot skommelinge in 'n persoon se gemoedstoestand, vanaf uiterste depressie (lae gemoed) tot uiterste manie (uitermatige, ontoepaslike opgeruimdheid).

Bipolêre versteuring het vroeër bekend gestaan as manies-depressiewe versteuring weens die gemoedskommelinge en periodes van normaliteit tussendeur. Persone wat aan dié versteuring ly, is gewoonlik deeglik bewus daarvan dat hulle sukkel met hulle gemoed as gevolg van die abnormaal hoë gevoelskommelinge. Dit is ook algemeen dat hierdie persone soms probleme het om in die samelewing te funksioneer, veral gedurende ʼn maniese fase, en dikwels skuldig voel oor hul gedrag tydens dié fase.

Navorsing oor dié toestand duur steeds voort, maar 'n kombinasie van medikasie en psigoterapeutiese behandeling (om 'n sielkundige te gaan spreek), kan die simptome grootliks verlig en lewenskwaliteit verbeter.

Vir iemand om met bipolêre versteuring gediagnoseer te word, kan die simptome nie die gevolg wees van die misbruik van alkohol of ander middels nie en dit moet ook nie aan 'n ander siektetoestand te wyte wees nie.

DIAGNOSE

Hoekom is dit so moeilik om bipolêre versteuring te diagnoseer?

Die eerste voorkoms van bipolêre versteuring kan kenmerke van albei fases (uitermatige terneergedruktheid, afgewissel met buitensporige opgewondenheid) toon. Hierna kan jare verloop waartydens die persoon geen simptome ervaar nie. Wat 'n diagnose verder bemoeilik, is dat sommige van die simptome, veral tydens 'n maniese fase, dikwels ooreenstem met dié van ander toestande. As 'n mens dan in isolasie na die simptome van bipolêre versteuring kyk, sonder om al die faktore in ag te neem, kan jy maklik die verkeerde afleiding maak en van mening wees dat die simptome op die volgende dui:

Verwarring kan ontstaan as gevolg van ooreenkomstige simptome en kan lei tot onakkurate diagnoses, soos bv. die versteurings hieronder:

1. persoonlikheidsversteurings
2. antisosiale gedrag
3. verslawingsversteurings
4. depressie
5. algemene angs
6. psigotiese simptome
7. skisofrenie
8. grootheidswaan (Wanneer iemand glo dat hulle belangriker is as wat hulle in werklikheid is.)
9. vervolgingswaan (Wanneer iemand glo dat verskillende mense of groepe besig is met 'n “komplot” om hom of haar te na te kom.)
10. paranoia (Wanneer iemand buitengewoon agterdogtig is oor ander se bedoelings; hulle glo byvoorbeeld dat daar 'n bedekte betekenis agter iemand anders se woorde en optrede lê.)

'n Mens kan dus verstaan dat dit vir 'n professionele persoon moeiliker gaan wees om bipolêre versteuring te diagnoseer as sommige ander sielkundige toestande.

SIMPTOME

Wat is die simptome van bipolêre versteuring?

Die volgende simptome is 'n aanduiding, gegrond op die Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM–5), wat wêreldwyd aanvaar word as die gesaghebbendste bron. Let asb. daarop dat 'n amptelike diagnose slegs deur 'n gekwalifiseerde persoon gemaak mag word.

Bipolêr 1-versteuring

Vir iemand om met bipolêr 1-versteuring gediagnoseer te word, moet 'n maniese fase voorkom. Dit kan voorafgegaan of opgevolg word deur 'n hipomaniese of depressiewe fase. Al het 'n maniese fase slegs een keer voorgekom, selfs jare gelede, is dit genoeg vir die diagnose.

'n Hipomaniese fase / episode word gekenmerk deur die volgende:

1. 'n Periode van uitermatige opgeruimdheid of 'n geïrriteerde gemoedstemming en 'n toename in doelgerigte aktiwiteit of energie wat ten minste vier opeenvolgende dae teenwoordig is en aanhou vir die grootste deel van die dag, byna elke dag.
2. Gedurende die fase van gemoedsversteuring en toename in energie of aktiwiteit, kom ten minste drie van die volgende simptome (vier, indien die gemoed slegs geïrriteerd is), voor. Die simptome dui op 'n duidelike verandering in die persoon se normale gedrag en is teenwoordig in 'n merkbare graad:
1. oordrewe selfvertroue of grootheidswaan;
2. behoefte aan slaap wat merkbaar afneem;
3. die persoon is spraaksamer as gewoonlik en verkeer duidelik onder druk om aan te hou praat;
4. ideëvlugte – die persoon spring van die een “wonderlike” idee na die volgende en dink dat sy of haar idees kreatief en vindingryk is;
5. aandag is maklik afleibaar, sonder dat die persoon oor die algemeen 'n probleem het met aandagafleibaarheid;
6. oormatige toename in aktiwiteite, wat skielik nuwe doel en betekenis aan die persoon se lewe gee, byvoorbeeld om uit die bloute sewe nuwe projekte vir gemeenskapsdiens gelyktydig te begin, of fisieke geïrriteerdheid en gejaagdheid, en oormatig “besige” optrede in vergelyking met hoe die persoon oor die algemeen optree; en/of
7. oordrewe betrokkenheid by genotvolle aktiwiteite, maar aktiwiteite wat groot persoonlike risiko’s inhou. Voorbeelde kan die volgende insluit: onoordeelkundige seksuele eskapades, onbesonne beleggings, skielike dobbel, skielike deelname aan gevaarlike sportsoorte sonder dat die persoon voorheen daarin belanggestel het, ens.
3. Die verandering in gedrag is beduidend anders as wat die persoon normaalweg sou optree.
4. Die verandering in gemoed en gedrag is waarneembaar deur ander mense.
5. Die episode is nie ernstig genoeg om 'n persoon se funksionering te benadeel nie, hospitalisasie is nie nodig nie en psigose is nie teenwoordig nie.
6. Die simptome is nie aanwesig as gevolg van die gebruik van 'n middel nie.

VRAELYS

Het jy of 'n geliefde bipolêre gemoedsversteuring?

Voltooi gerus die aanlyn vraelys wat dien as 'n siftingstoets vir bipolêre gemoedsteurnis. Die MDQ-vraelys is deur Wie is ek? in Afrikaans vertaal. Let wel: Die vraelys is slegs 'n siftingstoets. 'n Diagnose kan slegs deur 'n professionele persoon gemaak word ná 'n volledige ondersoek/assessering.

BEHANDELING

Behandeling van bipolêre versteuring?

Hoe lank moet ek medikasie gebruik?
Dit hang grootliks af van die graad van jou diagnose, maar oor die algemeen word langtermynbehandeling voorgestel. Dit is 'n belangrike vraag om met die dokter wat die medikasie voorskryf te bespreek.

My medikasie werk nie vir my nie; wat nou?
Daar is nie 'n pasklaar, resepmatige behandeling vir individue met bipolêre versteuring nie. Wat vir een persoon werk, mag dalk nie vir iemand anders werk nie.

Jou dokter sal aanvanklik verskillende soorte medikasie beproef totdat julle die regte medikasie vir jóú gevind het. Dit is uiters belangrik om altyd 'n professionele persoon ('n psigiater in dié geval) te raadpleeg oor medikasie en hom of haar op die hoogte te hou van jou ervaring daarvan.

Hoe berei ek voor vir my eerste afspraak by ʼn dokter of sielkundige?
Indien jou angsvlakke te hoog is, vra ʼn familielid of vriend(in) om saam met jou na die eerste afspraak te gaan. Jy kan die volgende saamneem:

1. ʼn lys van tekens en simptome wat jy ervaar en hoe lank jy dit al ervaar
2. ʼn lys van dinge wat jy vermy of opgehou het om te doen as gevolg van jou depressie of bipolêre versteuring
3. mediese inligting oor enige fisieke toestande wat jy mag hê
4. ʼn lys van die medikasie (natuurlike aanvullings ingesluit) en dosisse wat jy tans neem of onlangs geneem het
5. ʼn lysie van vrae wat jy die sielkundige wil vra

BEHANDELINGSPLAN

Hoe sal 'n behandelingsplan vir bipolêre versteuring lyk?

Vanuit 'n geïntegreerde benadering, stel ons meestal 'n kombinasie van die volgende strategieë voor:

Diagnose
'n Akkurate diagnose is baie belangrik. Begin daarom eers deur 'n volledige mediese ondersoek by jou algemene praktisyn aan te vra om seker te maak daar is nie enige mediese verklaring (bv. skildklierprobleme) vir jou simptome nie. Indien nie, is die volgende stap om 'n afspraak by 'n sielkundige te maak, wat jou verder kan assesseer en diagnoseer.

Terapie
Hulp en ondersteuning deur 'n geregistreerde (kliniese, voorligting- en soms opvoedkundige) sielkundige, geregistreerde berader of selfs 'n geestelike leier of betroubare, opgeleide berader in jou gemeenskap kan uiters waardevol wees. Dit is gewoonlik op die lang termyn die moeite werd om binne 'n terapeutiese verhouding te leer om jou diagnose te verstaan en te bestuur. Daar is moontlik gebeurtenisse wat verwerk moet word en terapie bied 'n veilige ruimte hiervoor.

Medikasie
Medikasie kan deur 'n psigiater voorgeskryf word. Indien iemand nie private dienste of medikasie kan bekostig nie, kan hul navraag doen by hul naaste staatskliniek of -hospitaal .

Ondersteuningsgroepe
'n Ondersteuningsgroep kan van onskatbare waarde wees vir iemand wat aan depressie of bipolêre versteuring ly. Binne die groep deel mense hul “stories” en uitdagings en leer uit mekaar se vaardighede en ervarings. Dit is wel nie altyd maklik is om 'n ondersteuningsgroep in mens se area te vind nie. Aanlyn soektogte lewer soms goeie resultate. Vind meer inligting op die SADAG-webtuiste

Leefstyl
Om 'n gemoedsversteuring effektief te hanteer, verg gewoonlik 'n gesonde, gebalanseerde leefstyl. Dit beteken dat daar tyd afgestaan word aan selfversorging. Gereelde oefeninge of fisieke aktiwiteit soos stap of draf, tyd om te ontspan en 'n gebalanseerde dieet word gewoonlik voorgestel. Sekere kossoorte (bv. kaffeïen, geprosesseerde kosse, verfynde suikers) en middels (bv. alkohol), kan simptome vererger en moet daarom beperk word.

SELFBESTUUR

HULP

Indien jy of 'n geliefde gediagnoseer is met 'n gemoedsversteuring, beveel ons aan dat julle so gou moontlik 'n professionele persoon geraadpleeg. Die volgende opsies kan oorweeg word:

1. vra jou huisdokter vir 'n verwysing na 'n sielkundige of 'n psigiater;
2. nader jou naaste hospitaal vir 'n verwysing;en/of
3. Probeer gerus ook een van die volgende skakels vir 'n aanlyn soektog na 'n sielkundige in jou area:
1. Findhelp
2. SA Medical Specialists
3. Medpages
4. kontak Wie is ek?

VIDEOS

Bipolêre-versteuring - Wat jy moet weet.

Bipolêre-versteuring - Wat jy moet weet.