ALGEMEEN

Wat is onderbroke eksplosiewe versteuring?

Onderbroke eksplosiewe versteuring is 'n onvermoë om aggressie te onderdruk. Persone met onderbroke eksplosiewe versteuring het tydperke van ernstige aggressie, wat 'n skielike aanvang neem en waarvoor daar 'n geringe of selfs geen verduideliking is nie. Onderbroke eksplosiewe versteuring kan slegs verbaal wees, maar kan ook gewelddadig raak. In albei gevalle kan die situasie vinnig eskaleer, soms tot op die punt waar die persoon heeltemal beheer verloor. Die episode duur meestal minder as 30 minute en eindig in skuldgevoelens en verleentheid.

Persone wat met intermitterende eksplosiewe versteuring gediagnoseer word, sukkel gewoonlik ook met toestande soos lae gemoed, algemene angs en dwelmgebruik. Gevoelens van stres, skuld en berou kom ook dikwels voor.

Omdat die simptome met dié van vele ander versteurings ooreenstem, kan dit effektief behandel word. 'n Kombinasie van medikasie en psigoterapie is ideaal in die behandeling van intermitterende eksplosiewe versteuring. Om by 'n algemene praktisyn, kliniese sielkundige of psigiater om hulp aan te klop is dus 'n goeie begin.

SIMPTOME

WAT IS DIE SIMPTOME VAN ONDERBROKE EKSLOSIEWE VERSTEURING?

Die volgende simptome is 'n aanduiding, gegrond op die Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM–5), wat wêreldwyd aanvaar word as die mees gesaghebbende bron. Let asb. daarop dat 'n amptelike diagnose slegs deur 'n gekwalifiseerde persoon gemaak mag word.

Om diagnoseerbaar te wees moet die volgende simptome voorkom:

1. Herhalende gedragsuitbarstings wat verteenwoordigend is van die onvermoë om aggressiewe impulse te beheer. Dit sluit die volgende in:
   1. Verbale of fisieke aggressie teenoor objekte, diere of ander persone sowat twee keer per week vir 'n tydperk van drie maande.
   2. Drie skadelike gedragsuitbarstings binne 'n tydperk van 12 maande.
2. Die uitbarstings is buite alle proporsie tot die situasie.
3. Die herhaalde aggressie is impulsief en hou geen voordele in nie
4. Die herhaalde aggressie veroorsaak sigbare ongemak vir die persoon en werk nadelig in op persoonlike en werkverhoudings.
5. Die persoon moet minstens ses jaar oud wees.
6. Daar is nie 'n ander verduideliking vir die gedrag (bv. 'n maniese episode of ander sielkundige versteuring) nie.

BEHANDELING

ALGEMENE INLIGTING OOR BEHANDELING VAN ONDERBROKE EKSLOSIEWE VERSTEURING

1. Hoekom is behandeling nodig vir onderbroke eksplosiewe versteuring?
   Sonder die regte behandeling kan die simptome van onderbroke eksplosiewe versteuring buite beheer raak en die betrokke individu in groot moeilikheid by die samelewing en/of die gereg laat beland. onderbroke eksplosiewe versteuring kan in díe opsig met ander siektes, bv. diabetes, vergelyk word. Albei vereis deurlopende farmakologiese behandeling (medikasie) en monitering deur 'n professionele persoon, en die resultate is oor die algemeen heelwat beter as die persoon gereeld psigoterapie by 'n sielkundige ontvang. Om te voorkom dat mense of diere seerkry of dat die persoon se gedrag hom of haar met die gereg laat bots, is professionele behandeling uiters belangrik vir enigiemand wat gediagnoseer is met 'n onderbroke eksplosiewe versteuring.
2. Wie kan my of 'n geliefde diagnoseer?
   Ons raai jou aan om jou slegs deur 'n kliniese sielkundige of psigiater te laat toets en diagnoseer. Hulle is opgelei om tussen verskillende sielkundige versteurings, wat soortgelyke simptome mag hê, te onderskei.
3. Watter rol speel 'n sielkundige in die behandeling van onderbroke eksplosiewe versteuring?
   'n Sielkundige kan onderbroke eksplosiewe versteuring diagnoseer en psigoterapeuties behandel. Dit beteken dat hy of sy jou kan help om jou diagnose te verstaan en daarmee saam te leef, asook om 'n strategie toe te pas wat tot gedragsverandering kan lei. 'n Sielkundige in Suid-Afrika mag nie medikasie voorskryf nie en werk gewoonlik saam met 'n psigiater in spanverband.
4. Hoe suksesvol is die gebruik van medikasie?
   Die regte medikasie is gewoonlik suksesvol en kan onderbroke eksplosiewe versteuring in sommige gevalle totaal beheer.
5. Wat is die verskil tussen 'n huisdokter, kliniese sielkundige en psigiater?
1. Huisdokter: 'n Huisdokter studeer medies vir sewe jaar. Omdat hulle nie in die rigting van psigiatrie gespesialiseer het (soos 'n psigiater) nie, het hulle slegs 'n beperkte blootstelling aan die opleiding wat noodsaaklik is om mense met sielkundige/psigiatriese toestande te diagnoseer en te behandel. Jou huisdokter mag wel medikasie voorskryf, maar is ook eties verplig om 'n pasïent te verwys na 'n spesialis as dit nodig is.
2. Kliniese Sielkundige: 'n Kliniese sielkundige studeer menslike gedrag en psigoterapie, en moet in Suid-Afrika minstens 'n meestersgraad hê (ses jaar +), met 'n internskap en navorsing wat voltooi moet wees om te kan registreer. Dit is die persoon wat jou gaan help om jou sielkundige diagnose (soos posttraumatiese stresversteuring) te verstaan en daarmee saam te leef.
3. Psigiater: 'n Psigiater studeer ook medies vir sewe jaar, maar spesialiseer verder in psigiatrie, naamlik die chemiese behandeling van afwykings wat met menslike gedrag te doen het. 'n Psigiater is dus die dokter wat jou kan diagnoseer en die regte medikasie kan voorskryf vir jou sielkundige toestand. Die verwysing na “sielkundige toestande” of “psigiatriese toestande” is presies dieselfde.
6. Is daar 'n spesifieke soort sielkundige wat ek moet sien?
   In Suid-Afrika bestaan daar tans vyf verskillende kategorieë of spesialis-areas waarbinne alle sielkundiges moet registreer:
1. Kliniese sielkundige
2. Voorligtingsielkunde
3. Opvoedkundige sielkunde
4. Bedryfsielkunde
5. Navorsingsielkunde

Die verskillende kategorieë dui die spesialis-areas aan waarbinne sielkundiges volgense regulasies moet hou en aan etiese en wetlike vereistes moet voldoen. Slegs 'n kliniese sielkundige kan volgens die HPCSA 'n kliniese diagnose maak.

ADVIES

ADVIES VIR GELIEFDES EN FAMILIELEDE WAT SAAM MET IEMAND WOON OF WERK WAT GEDIAGNOSEER IS MET 'N onderbroke eksplosiewe versteuring

As 'n geliefde of vriend(in) gediagnoseer word met onderbroke eksplosiewe versteuring, kan jou ondersteuning en motivering 'n baie belangrike rol speel in die aanvaarding en hantering van hulle diagnose. Hier is riglyne hoe jy 'n individu kan bystaan:

1. Wees geduldig. Mense wat onder die aanslag van onderbroke eksplosiewe versteuring verkeer, het nie altyd die vermoë om te sê hoe hulle voel of wat hulle ervaar nie. Gee hulle 'n kans om eers gewoond te raak aan die diagnose, en om geleidelik 'n daadwerklike plan te kan uitwerk om hulle lewe van nou af te bestuur.
2. Wees ingelig oor onderbroke eksplosiewe versteuring. Hoe meer jy en jou geliefde, familielid of kollega van die siekte weet en verstaan, hoe meer kan julle saamwerk aan 'n plan om die persoon te ondersteun en die siekte te bestuur.
3. Vra wat jou geliefde van jou verwag. 'n Mens kan maklik dink jy weet wat die beste vir 'n ander persoon is, maar die maklikste is om te vra hoe hy of sy wil hê jy moet optree.
4. Luister na hom of haar, en moenie konstant raad gee of met logika probeer redeneer nie. Dit is balangrik dat die persoon self verantwoordelikheid neem vir die siektetoestand en die effek wat dit op sy/haar lewe gaan hê. Wanneer iemand keuses namens iemand anders maak, kan dit dalk veroorsaak dat persone afhanklik raak van jou en dan nie self die siekte wil beveg nie. Dit is nie jóú siektestoestand nie, maar jou geliefde s’n. Luister is wel 'n wonderlike manier om jou geliefde te ondersteun.
5. Leer ken die tekens en die simptome sodat jy vroegtydig kan optree. Almal se simptome van onderbroke eksplosiewe versteuring manifesteer nie op dieselfde manier nie, so dit is baie belangrik om te verstaan hoe die persoon in jou lewe se simptome manifesteer. Wanneer jou geliefde byvoorbeeld skielik aansienlik meer angs ervaar as ander tye, kan jy solank maatreëls begin tref.
6. Neem deel aan fisieke aktiwiteite saam met die individu. Dit is nie 'n cliché dat gereelde oefening mense met sielkundige diagnoses help nie. Oefening verlig spanning en angstigheid, en help met die produksie van oordragstowwe wat lae gemoed beveg. Gereelde oefening is dus eintlik 'n suksesvolle antidepressant.
7. Moedig 'n gesonde eet- en slaappatroon aan. 'n Gevestigde roetine help nie net die persoon om hul siekte te bestuur nie, maar help ook om tekens/simptome vroegtydig raak te sien.
8. Kyk mooi na jouself! Onthou, 'n persoon met gediagnoseerde onderbroke eksplosiewe versteuring kan jou ook negatief beïnvloed deur jou by hul versteuring te betrek. Om saam met 'n persoon te leef wat gediagnoseer is met angs kan frustrerend, uitputtend en soms chaoties voel. Maak tyd vir jouself ook.